Yoga Sutras 1.5-1.11: Ont-Kleuren van Gedachten

YOGA SUTRAS 1.5-1.11 HET ONT-KLEUREN VAN JE GEDACHTEN

1.5 Deze grove en subtiele gedachtepatronen (vrittis) zijn er in vijf soorten, waarvan sommigen gekleurd (klishta) en anderen niet gekleurd (aklishta) zijn.
vrittayah pancatayah klishta aklishta

vrittayah = de vrittis zijn
pancatayah = vijf-voudig (en in twee soorten); panch betekent vijf
klishta = gekleurd, pijnlijk, getroffen, gekweld, onzuiver; ‘klish’ betekent het veroorzaken van problemen (als ‘klishta’ het bijvoegelijk naamwoord is dan is ‘klesha’ het zelfstandig naamwoord)
aklishta = ongekleurd, niet pijnlijk, niet getroffen, niet gekweld, puur, niet doordrenkt met kleshas; een ‘a’ voor een woord betekent zonder of de afwezigheid van; dus ‘aklishta’ is zonder de kleuring ‘klishta’

Oceaan van vrittis: Zodra Puur Bewustzijn lijkt de vergeten dat het Puur Bewustzijn is, verschijnt de Non-dualistische Realiteit als een oceaan van vrittis, terwijl het altijd YOGA (Eén) is. Het lijkt een oneindige oceaan van swirls en alles wat zich afspeelt in deze ogenschijnlijke oceaan van diversiteit is een vritti. De hele oceaan is niets anders dan vrittis. Binnenin de oceaan van vrittis zien wij (die zelf binnenin deze oceaan van vrittis leven als vrittis) van allerlei fenomenen die we binnenin deze begoocheling lijken te kunnen waarnemen. Sommige vrittis zijn latent, sommige actieve. Sommige ervaren we als extern, sommige als intern. Sommige zijn gekleurd met klesha, andere zijn zonder klesha.

Wat is gekleurd? De sutra verteld ons dat de vrittis zowel gekleurd als ongekleurd kunnen zijn; er zijn aklishta vrittis en klishta vrittis. Een klishta vritti is gekleurd met kleshas. Er zijn 5 soorten kleshas die verderop in hoofdstuk 2 besproken worden (YS 2.1-2.9). Echter zonder in de details te hoeven treden, betreffende wat de specifieke kleshas zijn, kunnen we al uit het woord zelf het principe van kleuring gaan begrijpen. Want klesha betekent kleuring. Een vritti kan gekleurd worden door een klesha; dan is het niet meer een aklistha vritti maar een klistha vritti. Iets kleuren betekent ergens een tint aangeven. Als iets neutraal, zuiver, of doorzichtig is (om er maar wat woorden aan te geven die je kunnen helpen een beeld te vormen), dan betekent dat bij het aanbrengen van een kleurtje de vritti zijn neutraliteit verliest en nu gekleurd is met iets. Hierdoor wordt het beeld van wat de vritti is dus vertekent. Eén van de kleuring is gehechtheid (YS 2.7). Dus een neutrale beweging in het veld van de mind (aklishta vritti) kan gekleurd worden met gehechtheid, dan is het niet meer neutraal, maar heeft het een extra laagje van gehechtheid om zich heen (klishta vritti). De kleuring kan dun of dik zijn, minimaal of intens zijn, zwak of sterk zijn.

Ahamkara is een vrittis: Ahamkara is de functie van de mind, die vrittis kan kleuren met kleshas. Maar merk op dat ahamkara zelf een fenomeen is dat we kunnen observeren binnenin de oceaan van vrittis. Het feit dat de oceaan zichzelf lijkt te kunnen kleuren, dit fenomeen genaamd ahamkara, is dus ook niets anders dan een vritti! De andere drie functies van de mind (manas, chitta, en buddhi) zijn ook ook vrittis. Deze vrittis, die we de vier functies van de mind noemen (manas, chitta, ahamkara, en buddhi) lijken losse vrittis te zijn in de oceaan van vrittis, maar eigenlijk doordringen ze het gehele veld van de mind.

De 4 functies van de mind zijn zelf klistha vrittis: Ook deze vrittis kunnen—en zijn ook bij iedereen—gekleurd zijn met klesha. Maar neem het niet van me aan, ontdek het voor jezelf! Sinds één van de kleshas gehechtheid is (raga), kunnen we dus gehecht zijn aan ahamkara zelf. We kunnen gehecht zijn aan de mogelijkheid van de mind om vrittis te kunnen kleuren! We kunnen gehecht zijn aan buddhi; de functie die weet, kiest, beoordeelt en kan onderscheiden. We kunnen dus gehecht zijn aan de mogelijkheid om de vrittis te kunnen onderscheiden. We kunnen gehecht zijn aan chitta, het veld van de mind, zelf! We kunnen gehecht zijn aan manas zelf, die de zintuigelijke indrukken kan importeren en exporteren. De zintuigen zelf zijn vrittis waar we ook gehecht aan kunnen zijn. ALLES wat we kunnen onderscheiden in de oceaan van vrittis daar kunnen we aan gehecht zijn. Daar kunnen we afkeer naar hebben, daar kunnen we angst naar hebben. Want gehechtheid (raga), afkeer (dvesha) en angst (abhinivesha) zijn 3 van de 5 kleshas die verderop in hoofdstuk 2 worden besproken (YS 2.1-2.9).

Alle beoefening vindt plaats binnenin de vrittis totdat ze allemaal wegvallen: Alles wat we doen vindt ook plaats binnenin de oceaan van vrittis. Elk gesprek wat we hebben over Yoga, over Eenheid, vindt altijd plaats binnenin deze oceaan. Om helderheid te krijgen over de vrittis wordt ons liefdevol deze wijsheid over vrittis aangereikt door de Yoga Sutras, zodat de bechoogeling kan wegvallen en het Zelf zichzelf onthult. Vragen en verwarring vallen onderdeweg weg = nirodhah. Tot die tijd kunnen we verzen zoals deze gebruiken om naar de oceaan van vrittis te kijken en iets leren over aard van de totale oceaan. Alles buiten ons is vrittis, alles in ons is vrittis. ALLES is vrittis (Behalve het Zelf natuurlijk). Dus ook alle beoefening die we doen lijkt allemaal plaats te vinden binnenin de oceaan van vrittis, totdat alle vrittis in de chitta nirodhah gaan (YS 1.2).

Je bent een golf van Liefde: Nu we gaan begrijpen dat alle vrittis nirodhah moeten gaan om het Zelf te realiseren (YS 1.2), kan het lijken alsof alle vrittis slecht zijn. Echter, als het onderscheidingsvermogen zuiverder en scherper wordt, wordt het ook langzaam duidelijk dat, hoewel je inderdaad geen van de vrittis uiteindelijk echt bent, deze oceaan van vrittis een prachtige ogenschijnlijke manifestatie is van/binnenin het Zelf, van Puur Bewustzijn. Dan wordt deze oceaan van vrittis één grote vloeiende stroom van Liefde, Stilte, Blijheid. Hoewel jij niet een combinatie van vrittis bent, speel je als deze combinatie van vrittis binnenin deze manifestatie en dat wat jij werkelijk bent (de Ziener, het Zelf, Liefde enz.) speelt dus als een golfje van Liefde!

Micro- en macro-kosmos: De hele ogenschijnlijke manifestatie is een oceaan van vrittis; dit is de macro-kosmos, het grote geheel van alles. Echter om alles praktisch te kunnen aanschouwen is het fijn om te weten dat zodra we de micro-kosmos begrijpen en kennen, we ook gelijk de macro-kosmos begrijpen. Dus hoeven ons nu niet op het macro-kosmische te richt, maar alleen op de micro-cosmos…pffw! Deze reis van YOGA naar YOGA begint op micro-niveau en met de realisatie van het individuele Zelf komt er gelijk ook inzicht van het grote geheel, het universele Zelf. Jij lijkt een cluster van vrittis, een verzameling van vrittis binnenin de grote oceaan van vrittis. Het is deze ogenschijnlijke cluster van vrittis waar de yogi verantwoordelijkheid over kan nemen en van hieruit YOGA beoefent.

Jij lijkt een verzameling van vrittis: Binnenin de cluster van vrittis die we op dit moment zien als “ik” zijn er allerlei verschillende fenomenen observeerbaar. Deze fenomenen leren aanschouwen om geleidelijk aan de vrittis te kunnen herkennen, coordineren, kalmeren, ontkleuren en uiteindelijk opzij kunnen zetten, wat nirodhah is, is YOGA. Hieronder zie je het niet-zelf-portret, waarin ook het Ware Zelf, wat je werkelijk bent, een plekje heeft gekregen. Alles behalve het Zelf is allemaal vrittis. Deze map (als plaatje) is natuurlijk zelf ook niets anders dan vrittis, want je kan het Ware Zelf niet tekenen, maar deze diagram hieronder is enorm handig op onze weg via en voorbij alle vrittis naar het werkelijke Zelf.

Iedereen’s collectie kleuring is anders: Als een ogenschijnlijke unit binnenin de oceaan van vrittis, kan je op je “eigen” manier de rest van de oceaan van vrittis kleuren. Dit is dan ook zo verwonderlijk aan de diversiteit; we kunnen de divisiteit allemaal anders kleuren. Daardoor is “onze” verzameling van klishta vrittis uniek. Deze verzameling ligt opgeslagen in het reservoir van chitta, in het latente onbewuste. Hierdoor lijkt onze weg van YOGA naar YOGA ook ogenschijnlijk uniek. We mogen allemaal dwars door onze eigen uniek-ogende verzameling van vritti duiken. Alle vrittis moeten nirodhah gaan, dus onze unieke verzameling mag nirodhah gaan. Maar, omdat we allemaal op dezelfde manier functioneren is de weg ook tegenlijkertijd hetzelfde voor iedereen. Iedereen heeft 5 verschillende soorten vrittis. Iedereen heeft de 4 functies van de mind. Iedereen heeft een bewust, een actief onbewust en een latent onbewuste gedeelte van de mind. Daarbij is het doel hetzelfde –> het Ware Zelf. De verzameling van kleshas is de sluier tussen het niet-zelf en het Zelf, die nirodhah mag gaan om YOGA direct te ervaren. Het ont-kleuren is nagenoeg hetzelfde als nirodhah, deze weg is voor iedereen dus zowel uniek als hetzelfde. Daarom kunnen de Yoga Sutras door iedereen beoefent worden!

1.6 De vijf soorten gedachtepatronen om te observeren zijn: 1) correct weten (pramana), 2) incorrect weten (viparyaya), 3) fantasie of verbeelding (vikalpa), 4) het object van leegte, wat diepe slaap is (nidra) en 5) herinnering of geheugen (smritti).
pramana viparyaya vikalpa nidra smritayah

pramana = echte of geldige cognitie, correct weten, juiste kennis, geldig bewijs, helder zien
viparyayah = onechte cognitie, onoordeelkundigheid, verkeerde cognitie, misvatting, onjuiste kennis, incorrect weten, niet helder zien
vikalpah = verbeelding, verbale misvatting of waan, fantasie, hallucinatie
nidra = diepe slaap
smritayah = geheugen, herinnering

Gelijk beginnen met practice: Deze vers begint gelijk met een praktische instructie; het introduceert ons naar 5 verschillende soorten vrittis die we in onszelf kunnen observeren. Hierdoor wordt de weg inwaarts makkelijker voor ons gemaakt. Door de verschillende bewegingen in het veld van de mind te clusteren wordt de ogenschijnlijke warboel van interne beweging voor ons geordend. Leer deze vrittis in jezelf te herkennen. Leer ze onderscheiden van elkaar om buddhi en het onderscheidingsvermogen aan te scherpen.

Vrittis spelen in de drie aspecten van de mind: Het veld van de mind lijkt in drie gedeeltes opgedeeld te zijn; bewust, actieve onbewust en latent onbewust. Onze practice zal vooral eerst gericht zijn op het stabiliseren van het bewuste gedeelte van de mind (YS 1.33-1.39). Echter, in het veld van de mind bewegen er veel meer vrittis dan dat we op dit moment bewust kunnen observeren en stabiliseren; het grootste gedeelte speelt zich namelijk achter het gordijn van de onbewuste mind af. Van deze bewegingen zijn we ons letterlijk niet bewust. We kunnen ons bewustzijn vergroten naar alle bewegingen in het veld van de mind. Dit is een belangrijk aspect van de weg van YOGA naar YOGA. Dat waar we bewust van zijn kunnen we stabiliseren en tegelijkertijd kunnen we toe staan dat het bewuste veld van de mind expandeerd door toe te staan dat de bewegingen in het onbewuste veld van de mind naar voren mogen komen. Waar komen alle bewegingen vandaan? Alles wat in het bewuste en onbewuste veld van de mind beweegt ligt geworteld in het latente onbewuste gedeelte van de mind. Als zo’n beweging niet actief is ligt het hier te slapen, rustend of wachtend tot het weer de tijd is om actief te worden. Het leren observeren van deze drie velden van de mind, die zich afspelen in de drie staten van bewustzijn is een heel belangrijk onderdeel van de weg van YOGA naar YOGA.

In de Waakstaat, genaamd Vaishvanara, ervaren we de vrittis via het bewuste gedeelte van de mind.
In de Droomstaat, genaamd Taijasa, bewegen de vrittis in het actieve onbewuste gedeelte van de mind.
In de Diepe Slaapstaat, genaamd Prajna, komen we de vrittis tegen in het latente onbewuste gedeelte van de mind.

De weg van YOGA in het kort: Door het stabiliseren van het bewuste gedeelte van de mind (YS 1.33-1.39) kunnen we de rest van de beoefening doen die ons wordt aangeboden in de Yoga Sutras; dit is voornamelijk het 8-voudig pad (YS 2.26-2.29). Hiermee staan we toe dat het onbewuste naar voren komt. Als we leren om niets met deze vrittis te doen, maar ongestoord blijven, rustend in ongehechtheid (YS 1.15), zullen alle vrittis van grof naar subtiel langzaam ont-kleuren (YS 2.1-2.9 en YS 2.10-2.11). Het onderscheidingsvermogen verscherpt geleidelijk aan totdat het zelfs onderscheid kan maken tussen zichzelf, als sattvisch buddhi en het Zelf (YS 3.56) en als alle vrittis nirodhah gaan dan rust de Ziener is zijn Ware aard, wat Zelf-realisatie wordt genoemd (YS1.3).

1.7 Er zijn drie manieren om correcte kennis (pramana) te vergaren: 1) via waarneming of perceptie, 2) redenering of bevinding en 3) getuigenis of bevestiging van anderen die kennis bezitten.
pratyaksha anumana agamah pramanani

pratyaksha = directe waarneming of cognitie
anumana = conclusie, redenering, gevolgtrekking, bevinding
agamah = autoriteit, getuigenis, bevestiging, deskundig bewijs
pramanani = geldige methode van weten, bewijs, bron van direct weten

Er zijn drie manieren van het vergaren van pramana:
1) Directe eraring: Zodra je iets zelf ervaart is het een directe ervaring. Om te weten of deze ervaring een correcte waarneming is of niet correcte (viparyaya) mag buddhi naar voren komen. Buddhi is de functie die weet, onderscheidt, kiest en beoordeelt. Buddhi kan dus weten of iets correct of niet correct is. Buddhi weet altijd. Deze innerlijke wijsheid is er ALTIJD en weet altijd wat het beste is op elk moment. Echter, zijn we deze vriendschap al voor een lange tijd vergeten en ligt deze waarheid verscholen, uit het zicht. Het ligt misschien zo ver verscholen dat we niet eens geloven dat het in ons zit. Maar echt, budhhi is er ALTIJD en weet ALTIJD wat correct is. Het ligt verscholen alle incorrecte aannamens, fantasieen en kleuringen (keshas), zodat het lijkt alsof het er niet is. Het naar voren brengen van buddhi door te beseffen dat het er is, door te beseffen dat je ernaar op zoek kunt gaan en ernaar kunt gaan luisteren, kun je deze innerlijke vriendschap weer herstellen en zul je er steeds meer in kunnen gaan rusten. De combinatie van je eigen redenering, eigen ervaring en een externe bron ondersteunt dit herstel van buddhi en zal je steeds sterker in buddhi kunnen gaan rusten. Maar weet dat buddhi er altijd is! Je bent al YOGA, er is niets anders dan YOGA, het ligt verscholen onder alle vrittis, onder alle identiteiten die je niet bent en die het Zelf lijkt aangetrokken te hebben (YS1.4).
2) Redenering:
3) Getuigenis of bevestiging van een externe bron:

De combinatie maakt dat je zeker weet: De combinatie van deze drie manieren van het vergaren van correcte kennis laat je landen in een wijsheid waarin je weet dat je weet. Bij twijfel kun je je afvragen of je nog 1 van deze drie manieren van het vergaren van correcte kennis mist. Merk dan op wat het met je doet als je een van de drie manieren toevoegd aan de vorige twee die je al had. Wat verschuift er in het twijfelen of het vertrouwen als je de laatste van de drie manieren vergaart. Kunnen onderscheiden of je goed zit, of je correct observeerd, of correct bezig bent, of iets direct weet is wat we willen ontwikkelen. Een scherpe buddhi, de functie die weet, onderscheidt, kiest en beoordeelt, in samenwerking met de andere drie functies van de mind (manas, ahamkara en chitta), kunnen je leiden op de inwaartse weg door alle klishta vrittis heen, om te ont-kleuren en los te laten. Dus het ontwikkelen van deze vrittis is uiterst belangrijk op de weg van YOGA naar YOGA. Het cultiveren van buddhi in samenwerking met de andere dire functies van de mind is een groot aspect van nirodhah (YS1.2). Lukt het niet om juiste observaties te maken, dan maak je dus onjuiste observaties, en deze begoocheling brengt je dieper in de illusie, dieper in het niet-zelf.

6 manieren om pramana te vergaren
1) Eerst maak je zelf iets mee, je observeert of ervaart iets zelf… dan redeneer je er zelf over… dan worden je eigen ervaring en je eigen redenering bevestigd door een externe bron → pramana
2) Eerst maak je zelf iets mee, je observeert of ervaart iets zelf… dan wordt je ervaring bevestigd door een externe bron… dan ga je er zelf over redeneren en verbind de twee via je eigen conclusie → pramana
3) Eerst redeneer je zelf over een mogelijk directe waarneming… dan maak je deze directe waarneming mee… dan ga je naar een externe bron om te checken of het klopt en als deze bron je eigen redenering en eigen ervaring bevestigd → pramana
4) Eerst redeneer je zelf over een mogelijk directe waarneming… je hoort via een externe betrouwbare bron hetzelfde als wat je aan het beredeneren was… dan maak je het zelf mee → pramana
5) Eerst hoor je van een betrouwbare externe bron een mogelijke directe ervaring… dan maak je deze directe ervaring mee… dan ga je er zelf over redeneren en verbind de twee via je eigen conclusie → pramana
6) Eerst hoor je van een betrouwbare externe bron een mogelijke directe ervaring… dan ga je er zelf over redeneren concluderend dat het mogelijk is… dan maak je het direct zelf mee → pramana

Alles is al bekend: Hoe meer je zelf ervaart, zelf redeneert en hulp krijgt onder de weg van YOGA naar YOGA van zowel levende bronnen als opgeschreven en opgenomen bronnen, zoals teksten en videos. Hoe meer je erachter komt dat alles van de weg van YOGA er al is. Als je vanuit pramana deelt met iemand anders, die ook op oprecht op zoek is naar juiste kennis rondom YOGA, dan besef je je dat je het wiel niet zelf opnieuw hoeft uit te vinden, maar alleen trouw hoeft te blijven aan wat deze werkelijkheid je heeft geleerd. Er is niets anders dan het Zelf, dan YOGA. Teksten zoals de Yoga Sutras, Bhagavad Gita en Upanishads bevatten alles al om alle directe ervaringen en redeneringen te bevestigen. Dit is niet dogmatisch bedoelt. Je hoeft me niet blind te geloven, maar check het telkens weer als je iets zelf direct hebt ervaren op de weg naar YOGA via je eigen redenering. Hoe meer je de weg van YOGA bewandelt hoe meer je waarschijnlijk een verwondering opbouwd voor wat dit soort teksten allemaal bevatten. Dit is wat deze leringen levend houd; ze worden telkens door ogenschijnlijke individuen zelf direct ervaren, generatie op generatie. En als crescendo… zodra alles nirodhah gaat (inclusief buddhi en ahamkara) en de Ziener rust in zijn ware aard, en YOGA zelf direct ervaren is, wat voorbij alle vrittis is, dus ook pramana, dan weet je dat je weet dat je weet. Nu kun je dienstbaar zijn naar andere aspiranten die op zoek zijn naar het Zelf. Je weet dat de bloem (het Zelf, YOGA, Zelf-realisatie) altijd hetzelfde is en dat jij als ogenschijnlijke vaas diezelfde kennis, om iemand hiernaar toe te leiden, alleen maar kan aanbieden in een ogenschijnlijke nieuwe vaas. Een vaas die metaforisch gezien mee gaat met de tijd. Een vaas die opgegroeid is in het tijdsbeeld van deze generatie en kan meespelen met deze generatie zodat dezelfde eeuwenoude wijsheid spontaan uit je begint te stromen naar diegene die naar je toekomen om te vertellen over hun eigen ervaringen en eigen redeneringen.

1.8 Incorrecte kennis of illusie (viparyaya) is onjuiste kennis die gevormd wordt middels het waarnemen van iets dat anders is dan wat er daadwerkelijk is.
viparyayah mithya jnanam atad rupa pratistham

viparyayah = onechte cognitie, onoordeelkundigheid, verkeerde cognitie, verkeerde kennis, misvatting, incorrecte kennis, niet helder zien
mithya = van het onwerkelijke, van het onechte, onjuiste, illusie
jnanam = weten, kennis
atad = niet van zichzelf, dat niet
rupa = vorm, aard, verschijning
pratistham = gebaseerd op, bezitten, gevestigd, bezetten, standvastig, staande

1.9 Fantasie of verbeelding (vikalpa) is een gedachtepatroon dat verbale expressie en kennis heeft, maar waarvoor er geen object of werkelijkheid bestaat.
shabda jnana anupati vastu shunyah vikalpah

shabda = woord, geluid, verbale expressie
jnana = door kennis, weten
anupati = volgend, in volgorde, afhankelijk, voorkomt uit
vastu = een realiteit, echt object, bestaand
shunyah = ontbloot van, zonder, leeg
vikalpah = verbeelding, verbale misconceptie of waan, fantasie, hallucinatie

1.10 Droomloze slaap (nidra) is het subtiele gedachtepatroon met als object een traagheid, leegte, afwezigheid, of ontkenning van de andere gedachtepatronen (vrittis).
abhava pratyaya alambana vritti nidra

abhava = afwezigheid, niet-bestaan, leegte, het niets, niet plaatsvinden, ontkenning, nietigheid
pratyaya = de oorzaak, het gevoel, causale of cognitief principe, denkbeeld, inhoud van de mind, gepresenteerd idee, kennis
alambana = ondersteuning, ondergrond, leunend op, afhankelijk van, met als basis of fundament
vritti = operaties, activiteiten, fluctuaties, modificaties, staten, bewegingen, veranderingen, of de verschillende vormen in het veld van de mind
nidra = diepe slaap

1.11 Herinnering of geheugen (smriti) is een mentale beweging die veroorzaakt wordt door het intern reproduceren van een voorgaande impressie van een object, maar zonder enige toevoeging van andere kenmerken uit diverse bronnen.
anubhuta vishaya asampramoshah smritih

anubhuta = ervaren
vishaya = objecten van de ervaring, indrukken
asampramoshah = niet gestolen, niet verloren, zonder toevoeging
smritih = geheugen, herinnering

De yogasutras en hun woord voor woord vertaling zijn met toestemming vertaald van www.swamij.com