Het 8-voudig Pad van de Yoga Sutras
en de 8 Stappen van Zelf-transformatie

Ik heb dit artikel geschreven om je te laten zien hoe het “achtvoudig pad” van de Yoga Sutras en de “8 stappen naar Zelf-transformatie” van Swami Rama uit zijn boek “The path of Fire and Light 2” elkaar prachtig aanvullen. Als je deze twee uiteenzettingen van de practice voor de eerste keer leest, kan het erop lijken alsof het twee verschillende wegen zijn, en dat je of de één of de ander moet kiezen. Maar mijn hoop is dat je na het lezen van dit artikel inziet dat ze beiden uitgevoerd kunnen worden in je practice.

Op deze pagina vind je een omschrijving van:

Het 8-voudig Pad van Yoga Sutras
1) YAMAS
2) NIYAMAS
3) ASANA
4) PRANAYAMA
5) PRATYAHARA
6) DHARANA
7) DHYANA
8) SAMADHI

YOGA SUTRAS EN HET 8-VOUDIG PAD

De Yoga Sutras bevatten een 8-voudig proces. Wanneer je dit proces toepast op de bewegingen in het veld van de mind, zullen de kleshas langzaamaan worden verwijderd, waardoor het niveau van ongehechtheid toeneemt. Dit 8-voudig proces maakt de functie van buddhi scherper, meer sattvic, zodat het toegepast kan worden op steeds subtielere lagen van Prakriti. Het doel van yoga is om in staat zijn alle bewegingen van het mind veld opzij te zetten (nirodhah), wat gebeurt wanneer men ongehecht raakt naar alle vrittis (=bewegingen) in Prakriti. Dit omvat de gunas - de meest fundamentele bouwstenen van Prakriti - dus ook sattvic buddhi; dan zal de Ziener rusten in zijn ware aard en dit heet Yoga.
 
Wat is het 8-voudig pad van Yoga?
Hier zijn de namen van de verschillende stappen:
Yamas, Niyamas, Asana, Pranayama, Pratyahara, Dharana, Dhyana, Samadhi. De laatste drie samen noemen we Samyama.
 
Sporten of ledematen
Er wordt gezegd dat deze stappen als de sporten van een ladder zijn; er wordt één stap tegelijk genomen, in de juiste volgorde. De stappen worden ook wel ledematen genoemd (van een boom of van een lichaam). Als je ze op deze manier bekijkt, werken ze allemaal samen en worden ze langzaamaan allemaal sterker als je ze allemaal beoefent. Het beschouwen van het 8-voudig pad als zowel stappen als ledematen, zal je helpen in het beoefenen van het 8-voudig pad.

1) YAMAS

De Yamas zijn ‘commitments’ (het Nederlandse woord ‘toewijding’) naar de schijnbare externe manifestatie en hoe je je ernaar verhoudt. Het begint met ahimsa. Het beoefenen van ahimsa brengt je gehele wezen geleidelijk aan naar een houding of standpunt van complete geweldloosheid richting jezelf en je omgeving. Je oefent om bewust te zijn van anderen en dat je ze geen pijn doet of tegen ze aan duwt. Dit betekent niet dat je toelaat dat andere mensen jou kunnen gebruiken of over je heen kunnen lopen, omdat je ze geen pijn wilt doen. Met andere woorden betekent het dat je niet toestaat dat je jezelf pijn doet wanneer je anderen toestaat hun leven te leiden door niet tegen ze aan te duwen. Want jezelf pijn doen is geen ahimsa.

Ahimsa is een balans tussen onbaatzuchtigheid en zorg voor jezelf. Een balans tussen het steunen van anderen in hun processen en aandacht hebben voor je eigen processen. Deze balans tussen ahimsa naar jezelf en de externe wereld zal zich in de loop der jaren steeds verder ontwikkelen. Het betekent dat je langzamerhand in staat zult zijn om anderen geen pijn te doen, terwijl je zacht bent naar jezelf. Als je het 8-voudig pad van Yoga beoefent zal je ook steeds meer genieten van de houding van ongehecht zijn, waarin minder van “jouw” verlangens vervuld hoeven te worden en onbaatzuchtige dienstbaarheid natuurlijk ontstaat. Soms betekent ahimsa dat je liefdevol begeleidt, corrigeert, of inbreekt in iemands gedrag op een manier die er gewelddadig uit kan zien, maar die je doet met een houding van ahimsa (je hebt een geweldloze houding in je hart). Dit is net als een moeder die liefdevol maar zich soms sterk kan bemoeien met haar kind om veiligheid en groei te verzekeren. Ahimsa is een manier van leven die gevoeld kan worden in het hart en bouwt een relatie op tussen jou en de manifestatie om je heen, en hoe je daar mee omgaat.
 
Geleidelijk aan zal deze relatie zich uitbreiden door het beoefenen van waarheidsgetrouw (satya) en niet-stelen (asteya). Het beoefenen van deze drie Yamas zal een invloed hebben op de mate waarin je in staat bent om constant bewustzijn te zijn van Brahman (brahmacharya). Als je alles in en om je heen ziet als Brahman, krijg je vanzelfsprekend een houding die vrij is van bezitsdrang (aparigraha) naar de manifestatie om je heen en alle aspecten in jezelf. Alle vijf de Yamas zijn afspraken om je relatie met anderen te verbeteren, die net als jij allemaal verschijnen als manifestaties binnenin Brahman. Daarom ook Brahmacharya in deze lijst: als je door het leven loopt en daarbij zijn relaties onthoudt, loop je in Brahman-bewustzijn. Alles is Brahman. Hoe kun je dan iemand kwetsen? Of tegen iemand liegen? Of van iemand stelen? Of iets bezitten?

2) NIYAMAS

Als je relaties in de buitenwereld in balans zijn kun je in je innerlijke wereld duiken, vandaar dat de Niyamas na de Yamas komen. De Niyamas zijn vijf ‘commitments’ gerelateerd aan jezelf. Zij zullen je innerlijke proces versterken. Het begint met zuiverheid (saucha): het resultaat dat van nature ontstaat als je redelijk gegrond bent in alle Yamas en een niyama die samen met alle Yamas beoefend kan worden. Een voorbeeld is dat je lichaam evenwichtiger en zuiverder wordt als je ahimsa relateert aan voedsel. Je neemt geen voedsel tot je dat je lichaam schaadt of hebt geen gedachten die schadelijk en dus onzuiver zijn. Saucha wordt zowel mentaal als fysiek beoefend. Zuiverheid (saucha) is het beginpunt vanwaar al de andere oefeningen beginnen.
 
Wanneer je steeds zuiverder wordt, zal tevredenheid opkomen. Santosha (tevredenheid) is de tweede niyama. Men zou kunnen denken dat tevredenheid één van de resultaten is van meditatie, maar tevredenheid wordt ver voor meditatie (de 7e stap) genoemd in het 8-voudig pad van yoga. Vanuit dit platform van tevredenheid kun je echt beginnen met de diepere oefeningen. Als we de metafoor van een meer gebruiken, maakt saucha het water helderder en kan santosha gezien worden als de duikplank vanwaar men diep in de innerlijke wereld kan duiken, om op een de dag de bodem van het meer te bereiken: Puur Bewustzijn. Binnen dit reinigende proces van saucha en het rusten in tevredenheid van santosha, zul je zien dat de zintuigen de grootste afleiding zijn. De zintuigen trekken je constant omhoog naar de oppervlakte van het meer om zichzelf te verwennen met de manifestatie, om zichzelf te laten absorberen in de manifestatie. Zij hunkeren naar zintuiglijke impressies en willen zichzelf uitdrukken. Zodoende is de volgende proces gerelateerd aan de zintuigen, en heet tapas.

Zodra er een verlangen ontwaakt heeft het de kracht te willen. Afhankelijk van de graad van gehechtheid is deze kracht sterk of zwak. Als dit verlangen niet wordt vervuld, door het te negeren, creëert het weerstand. Heb je ooit wel eens geprobeerd met iets te stoppen, bijvoorbeeld met een 20 jaar oude gewoonte om in de ochtend koffie te drinken. De eerste paar dagen zul je de kracht tegenkomen die dit verlangen, deze gewoonte, bevat. Het verlangen naar koffie houdt aan en lijkt je inspanningen om het te negeren te weerstaan. Je geeft niet toe aan het verlangen. Om de kracht van de gewoonte te weerstaan en niet toe te geven aan dit actieve verlangen omdat je een afspraak met jezelf hebt om jezelf te zuiveren, is tapas. Tapas is het oefenen van de zintuigen. Dit proces wordt ervaren al door het vuur gaan, gezien het aanvoelt alsof je de gehechtheden van de verlangens afbrand. Dit vurige proces is het zuiveren van de zintuigen zelf. Je leert om de zintuigen te controleren, omdat je de controle hebt over wat je wel doet en wat niet.
 
Dit vurige proces staat toe dat je zintuigen zich kunnen richten naar de meer subtielere lagen binnen jezelf. Het kalmeert ook de zintuigen zodat je de teaching beter zult begrijpen als je ze hoort. Met een zuivere mind en rustige zintuigen kun je echt de aard van het Zelf bestuderen en onderzoeken, gebruikmakend van de heilige teksten om je in dit proces te begeleiden. Dit wordt Svadhyaya genoemd. En dan… ohhh, zo geweldig… als je deze lessen begint te begrijpen, als de aard van het Zelf wordt omarmd in het begrijpen, kan een proces van overgave in de creatieve bron plaatsvinden. Dit is de laatste Niyama, genaamd Ishvara pranidhana.
 
Je kunt denken dat dit een compleet proces op zichzelf is, wat in zekere zin zo is! Maar eigenlijk, als je één van de Yamas en Niyamas volledig kan uitvoeren, zal het je helemaal tot Zelf-realisatie leiden. Er is een ongelooflijke diepte in ieder van hen, maar er is schoonheid in hun volgorde en daarom oefenen we ze geleidelijk aan allemaal tegelijk.

3) ASANA

De tien overeenkomsten (yama’s en niyama’s) worden beoefend terwijl je je beweegt in de manifestatie en ook wanneer je gaat zitten voor de derde stap van het 8-voudig pad van Yoga: Asana. Een meditatie asana is een stevige, stabiele en stille meditatie houding die tegelijkertijd comfortabel is.
 
Wat als je, terwijl je in je meditatie asana zit, in staat bent om in een staat van geweldloosheid te zijn? Het vasthouden van spanning kun je zien als een manier om jezelf te schaden. Laat alle spanning los en rust in ahimsa. Als je eerlijk zou zijn, waarheidsgetrouw (satya), dan zou je geen ongemak verbergen voor je bewuste mind-veld of tegen jezelf liegen: is je houding echt stabiel en stevig? Een andere suggestie voor asana is om het lichaam stil te maken zonder beweging. Je bent een dief van je eigen tijd (asteya), als je nog steeds beweegt terwijl je zit voor meditatie. Bewust zijn van Brahman (brahmacharya) zal je helpen te herinneren dat je niet het lichaam bent. Ga er dus aan voorbij, wat kan gebeuren als je het lichaam stil, stevig en comfortabel maakt. Bezit het lichaam niet (aparigraha), het is niet wie je bent. Het lichaam zuiveren (saucha) zal helpen de spanning los te laten. Tevredenheid (santosha) ondersteunt het proces om okay te zijn gewoonweg voor een tijdje stil te zitten. Ook het beheersen van de zintuigen (tapas) ondersteunt de meditatie asana. Je wilt bijvoorbeeld in staat zijn om de karmendriya van beweging te beheersen, zodat je stil kan zitten. Svadhyaya en Ishvara pranidhana hebben een effect op je meditatie houding, omdat ze je voorbij het lichaam begeleiden. We kunnen concluderen dat al de tien commitments samen leiden tot “sthira sukham asanam”: een stabiele, stevige en comfortabele meditatie houding.
 
Het is helaas zo dat er een algemene misvatting is over deze derde rang. Dit komt omdat de meerderheid van de yoga beoefenaars denkt dat yoga alleen maar een fysieke oefening voor het lichaam is. Zij denken dat deze rang alleen het doen van yoga asana’s betekent en dat deze asana’s benoemd worden in de Yoga Sutras. Maar asana in deze context is alleen gerelateerd aan je meditatie houding. Je kutn zeggen dat alle andere asanas een onderdeel zijn van saucha, zuivering van het lichaam door het doen van yoga asanas. Dan is het ook noemenswaardig om te zeggen dat als je je lichaam op een andere manier zuivert (bijvoorbeeld door wandelen, zwemmen, pilates, of ‘gewrichten en klieren’ oefeningen) je dan niet speciaal yoga asanas hoeft te doen. Het hangt allemaal af van wat jij prettig vindt om je lichaam te zuiveren zodat het comfortabel, stabiel, stevig en stil kan zitten.

Vraag: hoe krijg ik een goede meditatie houding?
Antwoord volgens de Yoga Sutras: beoefen de yamas en de nyamas.

Het stukje in de Yoga Sutras dat over asana gaat (2.46-2.48) geeft ons twee suggesties om “sthira sukham asanam” te behalen. Namelijk:
1) relaxen of loslaten/verslappen van de moeite,
2) toestaan dat aandacht opgaat in de eindeloosheid, of oneindigheid.
De eerste suggestie spreekt voor zich, want we hebben het hier al over gehad. Spanning wordt losgelaten en het lichaam wordt stil door het loslaten van de moeite. De tweede is leuk om mee te experimenteren. Expandeer je aandacht van de grenzen van je lichaam voorwaarts, achteruit, zijwaarts, naar boven en naar beneden, helemaal tot in de oneindigheid. Je zult dan voor jezelf ontdekken of deze instructie uit de Yoga Sutras werkt om een stabiele, stevige, comfortabele houding te krijgen!

4) PRANAYAMA

Nadat het lichaam in positie is gebracht, is het de ademhaling die gereguleerd moet worden. De Yoga Sutras geeft instructie hoe we dit moeten doen: door vertraging of door het breken van de kracht die achter de inademing en uitademing zit, en door het reguleren van de beweging van de in- en uitademing. Dit wordt het beheersen van de ademhaling en expansie van prana genoemd (2.49). De Sutras benoemen ook dat de in- en uitademing en de overgang tussen hen worden gereguleerd in plaats, tijd en aantal, met een steeds langzamer en subtieler wordende ademhaling (2.50). Wat is de juiste plaats van ademen? Het diafragma, ook wel middenrif genoemd! Je kunt je aandacht richten op de ademhaling, het diafragma, het op en neer gaan in sushumna of de brug tussen de neusgaten. Het beheersen van de ademhaling in zijn tijd en aantal, betekent dat je geleidelijk de ademhaling langzamer maakt. Je maakt het kalm, rustig, zonder pauzes en in een ratio twee tot één. Volgens de Yoga Sutras leidt dit tot expansie van prana.
 
De adem is het vervoersmiddel voor prana en door eerst de ademhaling te reguleren krijg je toegang tot de stroom van prana. Je kunt dit “voelen” wanneer de ademhaling zo langzaam wordt dat je je haast niet meer bewust bent van je adem, maar je voelt wel iets “stromen” of een energie! Als je in dit gevoel duikt laat je de adem achter: je gaat voorbij de adem. Nu ben je in het prana veld zelf, waar je je niet bewust bent van de beweging die aan de oppervlakte plaatsvindt. Van de golven van in- en uitademing en de overgang tussen hen. Dit kan alleen maar plaatsvinden als sushumna ontwaakt is. Om sushumna nadi te openen, moet prana genoeg gereguleerd zijn, zodat het pingala of ida (het rechter en linker kanaal) verlaat en in sushumna nadi wil stromen. Dit gebeurt als je de ademhaling langzamer en langzamer maakt, in een ratio van twee tot één. Dit wordt bedoeld als er in de Yoga Sutras wordt gesproken over de vierde pranayama: waar je voorbij de beweging van de adem duikt in de diepte van de prana zelf. Nu ben je in staat om je aandacht te richten naar een gekozen object.

Yoga Sutra 2.52 vertelt ons dat bij beoefening van deze vierde pranayama de sluier van karmasheya dunner wordt of zelfs verdwijnt. Dat wil zeggen dat wanneer je de ademhaling kalmeert, het middel om te beginnen met het reguleren van prana, de sluier tussen bewuste en onbewuste mind dunner wordt. Dit dunner worden van de sluier zal de toegang die je hebt tot alle bewegingen voorbij de sluier ,en alles dat is opgeslagen in het diepe onbewuste, vergroten.

5) PRATYAHARA

De vijfde stap op de lijst, pratyahara, gebeurt automatisch als je prana begint te reguleren. Het is een resultaat van nummer vier. De Yoga Sutras vertelt ons, dat als nummer vier (pranayama) goed gaat, nummer zes (concentratie) plaats zal vinden/ tevoorschijn komt. Pratyahara wordt niet genoemd omdat dit het resultaat is van pranayama en zodoende geen aparte stap is. Het omvat geen actie, maar gebeurt op zichzelf, als pranayama correct uitgevoerd wordt. Pratyahara betekent het terugtrekken van de zintuigen. Gedurende stap vier reguleert men eerst de adem en dan de prana. Al de zintuiglijke ervaringen die niet worden gebruikt in deze beoefening zullen vanzelf wegvallen gedurende het proces van bewegen naar concentratie. Als je de adem voelt op de brug van je neusvleugels, is het enige zintuig dat je nodig hebt voor deze concentratie de jnanendriya van voelen. Al de andere negen zintuigen (horen, zien, proeven, ruiken, praten, bewegen, grijpen, voortplanten, en elimineren) vallen weg als concentratie echt één puntig wordt.

Normaal gesproken schakelt de mind ongelooflijk snel tussen alle zintuigen, maar als je je aandacht richt, vraag je de mind om alleen dit ene zintuig te gebruiken. Vervolgend zullen de andere zintuigen niet worden gebruikt en terugvallen in chitta. Het reguleren van de adem zal je dus naar een staat van concentratie leiden en de mind en zintuigen naar binnen leiden.
 
Als je de aandacht richt naar de adem, dan is de adem het “object” van concentratie. Al het andere valt weg (pratyahara) en alleen het gevoel van de adem blijft over. Laat me even snel uitleggen dat we in onze systematisch meditatie sequence toestaan dat mantra het “object” van meditatie is. De aandacht volgt de mantra helemaal inwaarts tot aan vormeloze meditatie. Omdat de aandacht wordt gericht naar de stilte na de AUM (of een andere bija mantra, zaadjes mantra), wat de aandacht naar de Ziener leidt. Op deze manier valt alles weg behalve de stilte na de AUM, wat niets anders dan Turiya is, de Ziener, of Puur Bewustzijn. Dus alle zintuigen vallen weg, de mind zelf valt weg en uiteindelijk buddhi valt weg, dan rust de Ziener in zijn Ware Aard (1.3) en dit is Yoga (1.2).

Er wordt niet veel verteld over pratyahara omdat dit iets is wat natuurlijk verschijnt als de mind geconcentreerd is op een object.

BELANGRIJK: merk op dat als de zintuigen wegvallen ook de karmendriya van spreken wegvalt. Het is heel erg belangrijk om op te merken dat met pratyahara het interne proces van het vormen van woorden weg moet vallen. We moeten ophouden met het maken van woorden in onze mind. We mogen ook bewust worden van het feit dat het woord “gedachte” voor sommige een andere betekenins heeft. We mogen dus uitleggen hoe wij hier het woord “gedachte” gebruiken zodat we met deze betekenis het artikel kunnen vervolgen. Normaal gesproken hebben we het over woorden en beelden die in het veld van de mind drijven als we het over gedachten hebben. Dit is echter een enorm grove uitdrukking van gedachten. Gedachten zijn elke beweging in het veld van de mind, die we vrittis noemen. Wanneer een samskara of instrument opborrelt vanuit het latente onderbewuste is het vanaf dan een actieve beweging in het veld van de mind en is het een vritti, een gedachte. Wanneer een samskara actief is wordt het een actieve wens, kama, genoemd, maar het hoeft nog niet uitgedrukt te worden met de zintuigen. Het hoeft nog geen woorden en beelden te hebben gevormd in het veld van de mind. Dit is een ontzettend belangrijk concept. Deze woordloze, beeldloze bewegingen in het veld van de mind zijn ook gedachten. Zelfs als we succevol zijn opgehouden met het gebruik van de zintuigen (= pratyahara), blijven deze bewegingen opkomen. Voor nu mogen we begrijpen dat we tijdens het 8-voudig proces mogen ophouden met intern praten, inclusief uiteindelijk het mentaal herhalen van de mantra (wat eerst gebruikt mag worden om de mind te stabiliseren, om het uiteindelijk te volgen naar stilte). Het zal duidelijker worden als we verdergaan in dit artikel.

6+7+8) SAMYAMA (DHARANA, DHYANA, SAMADHI)

Wat is er tot nu toe gebeurd met het doorlopen van de eerste vijf stappen? Het lichaam is rustig gemaakt met behulp van de Yamas en Niyamas. Prana is gereguleerd en stroomt door het sushumna kanaal. Het resultaat is een geconcentreerde mind die in staat is om naar binnen te gaan. Dus nummer zes, concentratie of dharana, is hierbij al uitgelegd. Vanaf dit punt kan de concentratie naar vanalles en nog wat binnenin Prakriti gericht worden, afhankelijk van het object waarop je startte met concentreren of wat opduikt in het veld van de mind.
 
De Yoga Sutras geven velen opties naar waar je je aandacht toe kan richten, maar de algemene instructie die wordt gegeven is om samyama naar steeds subtielere niveau’s van ons zijn te richten (3.6). Het proces van samyama begint met concentratie (dharana). Laten we een voorbeeld noemen: nadat je sushumna hebt geopend, kan het object van aarde gekozen worden (3.45). Als je je aandacht richt op het element aarde, oefen je er eerst mee om die aandacht vast te houden, want het zal verschillende keren onderbroken worden. Als de aandacht niet onderbroken wordt en elke gedachte met aarde te maken heeft, dan wordt deze concentratie meditatie (dhyana, stap nummer zeven). Uiteindelijk zal je zo in beslag zijn genomen door het richten van je aandacht naar alleen maar aarde, dat de ziener, geziende en het proces van observeren in elkaar storten of ineenvallen en alleen aarde zal worden ervaren. Het proces van ziener, geziende en het proces van obseveren waren tot nu toe drie losse onderdelen in het proces van concentratie en meditatie. Door aangehouden meditatie vallen deze drie in één, waar alleen nog maar het geziende (het object van meditatie) overblijft. Dit wordt samadhi genoemd (stap nummer acht). In dit voorbeeld is het samadhi op aarde, of speels gezegd; aarde-samadhi.

Concentratie (dharana), meditatie (dhyana) en samadhi samen wordt samyama genoemd. Dit proces van samyama zal de kleshas verwijderen. In het voorbeeld van aarde zullen kleuringen rondom aarde vervallen. Met samadhi op aarde zal het onmiddelijk duidelijk worden (viveka, onderscheidingsvermomgen, woordloze helderheid, weten) dat het element aarde niks te maken heeft met wie je werkelijk bent. Het resultaat is ongehechtheid naar het element aarde. De Yoga Sutras benoemt ook dat er specifieke krachten zullen komen van dit proces van samyama op aarde. Maar het vertelt ons ook in Sutra 3.38 dat deze gezien kunnen worden als kundigheden (vaardigheden die iets toevoegen aan wie/wat je bent) of als obstakels. Deze krachten zijn obstakels als het doel van je practice is om voorbij Prakriti te gaan om te ervaren dat Purusha op zichzelf staat. Wanneer je doel is om krachten te behalen ben je de gehechtheid naar Prakriti alleen maar aan het vergroten, het houd je betrokken in Prakriti en brengt je er niet voorbij.
 
Dit proces van samyama wordt dus op de verschillende vrittis binnenin Prakriti toegepast, met als enige reden om de kleshas te verwijderen. Hierdoor wordt het niveau van ongehechtheid naar alle vrittis vergroot. Dan wordt het toepassen van het proces van samyama naar de verschillende aspecten van Prakriti een proces van eliminatie; niet dit, niet dit, niet dit. Dit maakt buddhi scherper. Een sattvische buddhi kan ons leiden naar de hogere wijsheid die voorkomt uit het onderscheiden van de ziener en het geziende. Uiteindelijk zullen zelfs de gunas opzij gezet moeten worden. Wat overblijft is de Ziener die op zichzelf staat.

Het proces van het 8-voudig pad is een hulpmiddel en daarom niet het einde. Het wordt toegepast op de levels van ons niet-zelf om je te leiden naar, of voor te bereiden op het moment waar “jij” in staat bent om al de vrittis los te laten door een proces dat nirodhah heet. Als resultaat zal Yoga plaatsvinden.

8 STAPPEN VAN ZELF-TRANSFORMATIE DOOR SWAMI RAMA

Swami Rama heeft in zijn boek “Path of fire and Light Volume 2” acht stappen naar Zelf-transformatie beschreven. Dit proces is niet hetzelfde proces als wat er in de Yoga sutras beschreven wordt. Zo noemt Swami Rama stappen die niet in de Yoga Sutras genoemd worden. Zijn het dan twee verschillende paden? Moeten we kiezen tussen de een of de ander? Of vullen ze elkaar aan? Als dat zo is… Hoe? Laten we eens kijken!
 
De 8 Stappen zijn:
1) Regelmatige practice
2) Interne dialoog
3) Houding
4) Ademhaling
5) Vastberadenheid
6) Loslaten
7) Introspectie
8) Getuige
 
Laten we ons herinneren dat het proces beschreven in het 8-voudig pad van de Yoga Sutras een hulpmiddel voor onze ontwikkeling is. Omdat het een hulpmiddel is, moet het worden toegepast! We zullen nu door de acht stappen van Zelf-transformatie van Swami Rama gaan om te kijken hoe dit hulpmiddel toegepast kan worden en hoe het 8-voudig pad de acht stappen naar Self transformatie aanvult.

1) REGELMATIGE PRACTICE

Een regelmatige practice is het begin. Regelmatige practice is het meest belangrijke om mee te beginnen. Je jezelf beter leren kennen, begint met het op komen dagen voor die reis. Regelmaat creëert een bewust opgebouwde gewoonte en als deze gewoonte sterker en dieper wordt zal het jou gaan helpen. Als je elke dag op dezelfde tijd en dezelfde plaats aanwezig bent, zal je uiteindelijk automatisch naar die plek op die tijd gaan, elke dag weer. Of het zal op zijn minst geen strijd zijn om naar die plaats op die tijd te gaan, omdat al de andere verlangens weten dat deze tijd en plaats voor practice is. Na een lange tijd van steeds hetzelfde doen verdwijnt het constante onderhandelen. De hele mind weet dat niks je ervan kan overtuigen om een ander verlangen te vervullen dan je practice.

2) INTERNE DIALOOG

Als je je practice gaat doen en bereid bent om diep naar binnen te duiken, met het voornemen om het Centrum van Bewustzijn, Brahman, of Tripura direct te ervaren, begin je niet gelijk met meditatie. Je voert eerst een interne dialoog, zodat de mind een vriend wordt. Met deze relatie kun je veel dingen over jezelf ontdekken en zullen zaken onthuld worden die anders verborgen blijven in de onbewuste mind. Je kunt ook uitvinden hoe de mind functioneert en vele problemen en vragen oplossen door de interne dialoog te beoefenen. Je mag hier nog steeds de karmendriya van spraak gebruiken om die gedachten die om aandacht vragen te verwerken.

Yamas & Niyamas en Interne Dialoog
Het beoefenen van een interne dialoog kan gebruikt worden om je bewustzijn rondom de Yamas en de Nyamas te verhogen. Je kunt je mind letterlijk vragen hoe je de Yamas en Niyamas kunt beoefenen. Je kunt de mind vragen de Yamas en Niyamas te gebruiken om meer evenwicht en verfijning te vinden in je acties, gedachten en sadhana. Je kunt je mind bijvoorbeeld vragen om je te laten zien waar je onbewust himsa (geweld) doet naar jezelf en anderen. Sta je mind dan toe om je suggesties te geven over hoe je meer richting ahimsa (geweldloosheid) kunt bewegen. Je kunt je mind vragen om je meer bewust te maken van de kleine leugens die je jezelf en andere vertelt (in relatie tot satya), of waar je steelt (in relatie tot asteya). Vraag je mind om minder betrokken te zijn in de wereld en meer geabsorbeerd te zijn in Brahman (brahmacharya). Leg de mind uit dat het niet echt iets kan bezitten. Vraag of het de grip, het vastklampen naar de manifestatie wil loslaten (aparigraha). Vraag hoe je jezelf kunt zuiveren (saucha), of waarom er niet altijd een staat van tevredenheid is (santosha). Vraag welke verlangens niet nuttig zijn. Leg dan aan de mind uit dat het vuur dat opkomt van deze zuivering iets is waar we doorheen moeten (tapas). Sadhyaya kan beoefend worden door je mind te vragen of het je alles wat er in het veld van de mind gebeurt wil laten zien en door toe te sta dat de mind en de innerlijke wijsheid je de teachings (lessen) uitlegt. Vertel de mind tenslotte, leg uit, dat de waarheid voorbij de mind zelf ligt, zodat de mind zich prettig kan gaan voelen met dit idee. Dan is het in staat om zich over te geven aan en in de creatieve bron (Ishvara pranidhana).

3) HOUDING

De derde stap is het ontwikkelen van een meditatie houding die stabiel, stevig en comfortabel is. Ik heb dit artikel niet geschreven om absolute uitspraken te doen, maar om je te laten zien waar eventueel de paralellen liggen. Als je dit in gedachte houdt, kun je zien dat deze stap overeenkomt met stap drie van het 8-voudig pad van de Yoga Sutras.

4) ADEMHALING

Deze stap komt ook overeen met de vierde stap van het 8-voudig pad van de Yoga Sutras. Herinner dat de Yoga Sutras ons vertelde dat deze stap de sluier tussen bewust en onbewust verdunt. Deze verdunning is nodig voor de laatste 3 stappen van dit overzicht voor Zelf-transformatie. Om in staat te zijn de laatste drie stappen te doen is vastberadenheid nodig, dit is volgende stap is.

5) VASTBERADENHEID

Nadat je op je vaste tijd begonnen bent met je practice (stap 1), met de mind gesproken hebt in een interne dialoog (stap 2) en het lichaam en de adem voorbereid hebt (stap 3 en 4), is het belangrijk om vastberaden de beslissing te nemen om compleet ongestoord en niet betrokken te zijn, en niet afgeleid te worden door wat er ook omhoog komt in het veld van de mind. Deze stand van vastberadenheid is een mentale houding, een mentale asana. Je zet de mind in de stand van vastberadenheid. Je hebt vastberadenheid en doorzettingsvermogen nodig om met de gedachten die in het veld van de mind opkomen om te kunnen gaan.
 
Samyama op het lichaam
Je zou kunnen zeggen dat je eerst samyama op het lichaam doet door de aandacht naar het lichaam te richten. Het lichaam is het object van meditatie, het wordt stil gehouden en alle aandacht gaat alleen maar naar het lichaam en niets anders. Het lichaam is ook een vritti in Prakriti. Door er je aandacht op te richten zal je gehechtheid naar het lichaam verminderen. Je zult ongehecht raken aan het lichaam, zodat je elk bewustzijn, elke gewaarwording of identificatie gerelateerd aan het lichaam nirodhah kan laat gaan. In je practice wil je in staat zijn om voorbij het lichaam te duiken, zodat je in de volgende stap kan duiken: de adem. Als je het lichaam ziet als een vritti in Prakriti, zal het door hetzelfde proces van samyama moeten gaan als het element aarde, zoals hierboven beschreven. Misschien niet helemaal tot aan samadhi van het lichaam, maar genoeg van het proces van samyama om de kleshas te verminderen, zodat we voorbij het lichaam kunnen duiken.
 
Samyama op de adem
Hetzelfde geldt voor de adem; de adem is het tweede object waar je de aandacht op richt. Eerst maak je het stil, kalm en langzaam, zodat je in een verhouding van 2:1 kan ademen en met eenpuntige aandacht naar de stroom van de adem kunt gaan. Dit kan worden gezien als het doen van samyama op de adem. Dit proces zal de kleshas verwijderen en de gehechtheid ten opzichte van de adem zelf doen afnemen. Jij bent de waarnemer wanneer jij in staat bent om de adem te observeren. De adem wordt geobserveerd, jij bent de waarnemer en dus ben jij iets anders dan de adem, je bent gescheiden van de adem. Door dit besef wordt het mogelijk om je bewustzijn en identificatie met de adem nirodhah te laten gaan. Een opmerking hierbij: het lichaam en de adem zullen blijven bestaan, je zult niet ineens stoppen met ademen of het lichaam loslaten. Je aandacht is nu echter voorbij lichaam en adem gedoken, alsof lichaam en adem nu extern van je zijn.
 
Samyama op mind
Wat is subtieler dan lichaam en adem? De mind! Het richten van de aandacht naar de mind zelf is veel overweldigender, drukker, intenser (of kies je woord) dan het focussen op het lichaam en de adem. Daarom wordt vastberadenheid pas als stap vijf benoemd en niet voorafgaand aan stap drie en vier. Nu heb je echt een stevige vastberadenheid nodig want we gaan nu op de mind zelf mediteren.

6) LOSLATEN

“Loslaten” betekent dat je de mind de vrijheid geeft om te bewegen zoals het wil, door toe te staan dat alle gedachten naar voren mogen komen. Dit proces is de voorbereiding voor het doen van samyama op de stroom van gedachten. Waar je niet de aandacht richt naar een specifieke gedachte/object, maar naar de gehele stroom van gedachten zelf. Bij stap acht zullen we uiteindelijk de gehele stroom van gedachten kunnen waarnemen. De mind beweegt in haar eigen snelheid en wordt niet onderbroken door de sluier van de onbewuste mind. Dit betekent dat er uiteindelijk geen actieve gedachten meer achter de sluier van de onbewuste mind verborgen zitten. Alles vindt plaats in het bewuste veld van de mind. Een andere manier om hetzelfde te zeggen is dat de sluier tussen de bewuste en onbewuste mind tijdelijk verdwenen is.
 
Weet je nog dat we in het gedeelte over Pratyahara het over het woord ‘gedachten’ hebben gehad. In onze practice mogen we ophouden met het gebruiken van de zintuigen. We staan toe dat de gedachten vanuit het latente onderbewuste opkomen, zonder dat ze uitgedrukt worden via de zintuigen. Dit klinkt misschien raar of onmogelijk, maar met ervaring komt je er voor jezelf achter dat het mogelijk is om bewegingen in de mind te hebben, die we “gedachten” kunnen noemen, zonder het hebben van woorden of beelden. We hoeven niet eens te weten wat ze zijn. We leren toe te staan dat ze bewegen terwijl we ongestoord blijven.
 
Laten we eerst de onbewuste mind uitnodigen om naar voren te komen, oms ons klaar te maken voor stap acht. We zullen comfortabel moeten worden met de gedachten die in en uit het veld van de mind springen. We doen dit door een houding aan te leren die ons niet kan storen, geen effect op ons kan hebben en ons niet kan beinvloeden. Dan maakt het niet uit wat er naar voren komen, want we worden niet meegetrokken in de stroom van gedachten. We zijn in staat om de waarnemer te blijven van de stroom van gedachten. Wanneer we beter worden in het aanmenen van deze houding (wat gebeurt met vastberadenheid) zullen er steeds meer gedachten naar voren komen. De ervaring komt dat de stroom van gedachten versnelt. Door toe te staan dat de gedachten zich versnellen gaan we richting stap nummer acht.
 
Stap nummer zes gaat dus over het toestaan dat de gedachten naar voren komen. Over het steeds comfortabeler worden met de gedachten die de bewuste mind binnenkomen en die weer vanzelf wegvallen zonder dat er iets met deze gedachten wordt gedaan. Je identificeert je niet met de gedachten, duw ze niet weg (dat is pas ahimsa!), analyseert ze niet en negeert ze niet opzettelijk (want dat is ook een actie omdat je contact moet maken met iets om het te kunnen negeren). Je doet letterlijk helemaal niets met ze. Gewoon alleen maar zijn.
 
Om de mind iets te doen te geven, iets om op te focussen, staan we toe dat het in op een plek rust, zoals de neusbrug, of de ruimte tussen de borsten of wenkbrauwen. De mind in de gekozen ruimte houden is dan het enige wat we hoeven te “doen” en dan vindt het proces dat hierboven als ‘loslaten’ is beschreven automatisch plaats. Niets doen is wat je leert, wat je traint. Er is geen enkele beweging of actie nodig om in een plek te rusten! Dit zal de gedachten laten stromen en tegelijkertijd een mentale asana cultiveren van nergens door gestoord worden, bij betrokken raken of door beinvloed worden.
 
De kleuring van samskaras vermindert door het toestaan dat de gedachten opkomen en toestaan dat ze weer uit zichzelf gaan. Wanneer een gedachte in het bewuste veld van de mind stroomt en het wordt met rust gelaten, er wordt niets mee gedaan, zal het in chitta terugvallen. De gedachte verliest (een gedeelte van) de kleuring of wordt meer of geheel neutraal, omdat je je er niet mee identificeert. Het effect is dat het je nu minder zal verstoren tijdens je practice of je helemaal niet meer zal storen. Want alleen gekleurde samskaras verstoren je op je weg naar binnen.

Er is nog een andere manier om gedachten te ontkleuren, namelijk introspectie.

7) INTROSPECTIE

Wanneer je in staat bent om de gedachten op zichzelf te laten komen en gaan kun je stap zeven toevoegen. Dit is een extra stap die je kan helpen om de kleshas van de vrittis die in het bewuste veld van de mind bewegen, zoals beschreven staat bij stap nummer zes, te ontkleuren.
 
Als je een diep gekleurde gedachte vaak genoeg laat opkomen zal uiteindelijk, technisch gezien, alle kleuring verdwijnen en is nummer zeven dus niet echt nodig. Maar om het proces te versnellen is stap nummer zeven toegevoegd. Als, en alleen als je in staat bent om toe te staan dat een bepaalde gedachte uit zichzelf opkomt en ook weer uit zichzelf weg gaat, en weer opkomt en weggaat en nogmaal en nogmaals… dan kun je stap zeven toepassen op deze gedachte. Het betekent dat je de pauze-knop indrukt als deze gedachte weer omhoog springt in het veld van de bewuste mind.
 
Het werkt als volgt. Een groot gedeelte van je practice is leren toestaan dat de mind mag stromen in zijn eigen snelheid. In het begin vindt bijna alle beweging in de mind plaats achter het gordijn van onwetendheid; in het veld van de onbewuste mind. Geleidelijk aan sta je toe dat het gordijn zich opent waardoor de beweging zichtbaar wordt binnenin het bewuste veld van de mind. Op deze manier kun je samyama doen op de stroom van gedachten zelf. Maar als je een diep gekleurde gedachte opmerkt en je bent in staat om het uit zichzelf uit te laten gaan, telkens weer, dan kun je de stroom van gedachten stoppen en je aandacht richten naar alleen deze gedachte. Je stopt dus letterlijk de stroom van gedachten door op de pauze-knop te drukken, zodat alleen deze gedachte zichtbaar is. Dan doe je samyama op deze gedachte om de kleuring te verwijderen. Wanneer je klaar bent met deze gedachte druk je op de speel-knop, zodat de stroom weer verder kan gaan. Nu richt je de aandacht weer naar de stroom van gedachten en niet naar een bepaalde gedachte. Op deze manier werken stap nummer zes en zeven samen om de gedachten te ontkleuren.
 
Het volgende is lastig om uit te leggen of zelfs over te praten, iets om in de loop der tijd voor jezelf uit te vinden. Hoe kan je de aandacht richten naar een gedachte wanneer deze niet in woorden of beelden is uitgedrukt? Wanneer het niet uitgedrukt wordt via de zintuigen? Ervaring en innerlijke wijsheid zullen je hierin begeleiden. Zelfs als de zintuigen niet worden gebruikt, is er iets om naar te “kijken” of je aandacht naar te richten. Alsof de essentie van de gedachte “bekeken” kan worden (= aandacht naar gericht worden). Iets om in ogenschouw te nemen is Yoga Sutra 1.42. Deze sutra bespreekt de componenten van een object. Een object heeft een naam (= mantra, wat een woord is, bijvoorbeeld “appel”), een specifiek object (= beeld, je herinnert een specifiek beeld door gebruik te maken van innerlijk zien. In dit voorbeeld komt er een specifieke appel omhoog, een grote rode, of kleine groene), en de essentie van het object (in dit voorbeeld = appel-heid, alle specifieke appels hebben een essentie van appel-heid die zonder woorden of beelden is). Sta toe dat ervaringen je in dit proces van introspectie begeleiden, en niet dat je je hierdoorheen probeert te “denken”.
 
Yoga Sutras en samyama op de stroom van gedachte
Het derde hoofdstuk van de Yoga Sutras biedt ons vele mogelijkheden aan waarop je samyama kunt toepassen. Het vertelt ons ook wat de effecten of krachten zijn die voortkomen uit samyama op deze specifieke vrittis (bewegingen) binnenin Prakriti. Het vermeldt ook dat deze krachten kunnen worden gezien als “verworvenheden” of als “obstakels” (3.38).
 
Ons doel is om voorbij Prakriti te gaan. Om voorbij het veld van de mind en al zijn bewegingen te gaan. Elke beweging in het veld van de mind kan dus gezien worden als een obstakel. Dit betekent dat verworvenheden (bijvoorbeeld talenten of kleuring) meer obstakels kunnen creëren. Als we ons zouden identificeren met verworvenheden dan worden deze krachten “van ons”. Ze zullen worden gekleurd met “mijn” en ons tegenhouden in het weten van “Ik ben Puur Bewustzijn”. Daarom zullen ze dus ontkleurd moeten worden. Uiteindelijk zullen deze krachten ook nirodhah moeten gaan!

Laat ons dus herinneren dat in dit proces, aangeboden door Swami Rama, samyama eerst wordt toegepast op het lichaam, daarna op de adem en dan op de stroom van de gedachten zelf. Alleen als het nodig is wordt het toegepast op een specifieke vritti door middel van het pauzeren van de stroom van gedachten (stap nummer zeven, introspectie). Het is niet onze practice om samyama toe te passen op alle opties genoemd in de Yoga Sutras met als enige doel het behalen van hun krachten. Alles wat we doen is om de kleuring te verminderen. Niet om speciale krachten te behalen. Toch zul je merken dat je op natuurlijke wijze sommige opties uit de Yoga Sutra vanzelf zult tegenkomen. Bijvoorbeeld, er komt een moment in je practice waarin je zult inzien hoe erg je gehecht bent aan de elementen zelf. Dan is het doen van samyama op de elementen erg nuttig (3.45-3.47). Door dit proces zul je inzichten over de elementen verwerven en zul je kracht vergaren. Dit zijn tekens van vooruitgang, maar sta niet toe dat het ego (ahamkara) het kleurt met “mijn”!
 
Vrijwel aan het einde van het derde hoofdstuk wordt de volgende sutra beschreven: “Door samyama op de momenten en hun opeenvolging van de momenten, komt een hoger weten dat uit onderscheidingsvermogen is geboren” (3.53).

Dit kan beschouwd worden als een parallel met het drie-voudig proces van loslaten + introspectie + getuigen (stap zes, zeven en acht). Swami Rama belicht het pad van de Yoga Sutra’s door ons de acht stappen van Zelf-transformatie aan te bieden. Na sutra 3.53 van de Yoga Sutras komt: “Deze hogere kennis is intuïtief en transcendent, en komt voort uit het onderscheidingsvermogen; het omvat alle objecten binnenin zijn veld, alle voorwaarden/omstandigheden gerelateerd aan deze objecten en is voorbij elke reeks of opeenvolging van deze objecten (3.55). Met het behalen van gelijkheid tussen het puurste aspect van het sattvische buddhi en het puur bewustzijn van purusha komt absolute bevrijding en dat is het einde. (3.56).”
 
Je zult zien dat in de volgende stap (“getuigen”) het bewustzijn van de Getuige (Witness) naar voren komt. Dit gebeurt wanneer je toestaat dat de gedachten in hun eigen snelheid stromen door samyama te doen op de stroom van gedachten. Dit kan gezien worden als samyama op de momenten en hun opeenvolging.

Het naar voren komen van de Getuige, dit effect, kan gezien worden als de hogere kennis/ het hogere weten benoemd in Yoga Sutra 3.53; het is vidya, kennis van de ware aard van het bestaan. Nogmaals, ik wil geen absolute uitspraken doen, maar je laten zien waar er parallellen zijn tussen de Yoga Sutras en de acht Stappen van Zelf-transformatie en waar ze precies hetzelfde of vergelijkbaar zijn.

Momenten en opeenvolging: Ervaring komt meestal als een film. Het lijkt alleen maar alsof het een ontvouwend proces is, eigenlijk zijn het onafhankelijke gebeurtenissen. Het is net zoals een film die opgebouwd is uit vele onafhankelijke frames die allen gelijktijdig bestaan op dezelfde spoel. Als je deze frames echter opeenvolgend bekijkt, ontstaat er de verschijning van een uniforme en ontvouwende gebeurtenis of proces.

Voorbij momenten en opeenvolging: Wanneer samyama (3.4-3.6) wordt gedaan op de momenten en hun opeenvolging wordt de hogere kennis/weten van wat er werkelijk aan de hand is onthuld. Dan kun je de ware aard van de filmproductie van de mind en vrijwel het gehele creatieproces zien. Dit opent de deur naar de realizatie van de Waarheid (1.3).
~ Swami Jnaneshvara commentaar op Yoga Sutra 3.5.

8) GETUIGE

Als je in staat bent om de stroom van gedachten te laten stromen in zijn eigen snelheid kan er iets prachtigs plaatsvinden. Je kunt nu op bijna de gehele mind mediteren. Nu is het geobserveerde de stroom van de mind en niet alleen maar een gedeelte ervan. Je hebt toegelaten dat de mind beweegt zonder enige hinder. Dit zal leiden naar een houding van ongehechtheid ten opzichte van het proces van denken zelf. Wie is diegene die in staat is om het denkproces te getuigen? Dit kan alleen maar als je bijna voorbij de mind bent. Vanuit het subtielste binnenin de mind. Zo subtiel zijn brengt je naar het besef dat er een Getuige, een Ziener of Atman is. Stap nummer acht brengt je uiteindelijk voorbij de mind, omdat duidelijk wordt dat je niet de mind bent. Je beseft je steeds dieper dat je daadwerkelijk de Ziener bent, waardoor de mind langzaam weg kan vallen.
 
Hier eindigt meditatie en neemt comtemplatie het over of dit is het punt waar meditatie en contemplatie samensmelten. Er valt nergens meer op te mediteren, er is geen object meer om op te mediteren.

Alleen het samenvoegen van de objecten met de bron van waaruit alle objecten komen blijft over. Dit gebeurt door te contempleren op de Getuige, Atman, het Centrum van Bewustzijn of Tripura.
 
Je zou speels kunnen zeggen dat Tripura het laatste “object” is van meditatie waaraan je het kleine beetje van wat er nog van je over is overgeeft. In volle overgave laat je alles los in het Pure Bewustzijn dat als de drie steden van Waken, Dromen en Diepe Slaap speelt. Dit is mediteren op het vormloze. Dit is contempleren op het vormloze. Dit is in verwondering zijn van het vormloze. Met de gratie van Tripura, Puur Bewustzijn zelf, kan een totale overgave in Tripura plaats vinden.
 
Een andere manier om hetzelfde te zeggen is dat met de toenemende directe ervaring van het getuigen van de totaliteit van de mind, de stilte achter de mind geleidelijk naar voren komt. Herinner je dat in het gedeelte over Pratyahara vermeld werd dat wij in onze meditatie sequence mediteren op mantra? Meditatie op mantra betekent niet enkel het herhalen van de woorden, want dat is innerlijke spraak. We staan toe dat hetgeen de mantra vertegenwoordigt, naar voren komt. Met het woord appel komt de appel-heid naar voren. Dan kunnen we dus alleen op de appel-heid mediteren, en hebben we het woord appel niet meer nodig. De mantra appel vertegenwoordigt niet enkel een appel, het is beter om te zeggen dat dit een object is dat samengaat met de appel. Met de mantra AUM, komt AUM-heid naar voren. Speels gezegd leren we om alleen op AUM-heid te mediteren. Wat betekent dit? Wat is AUM? Wat is het object dat samengaat met de mantra AUM? Antwoord: de gehele staat van waken, dromen en diepe slaap. Om in staat te kunnen zijn op AUM te kunnen mediteren, moeten we ook in staat kunnen zijn om op de gehele mind te kunnen mediteren. Omdat de mind functioneert en opereert in alle drie deze staten van Bewustzijn met zijn bewuste, onbewuste en onderbewuste aspecten. Zie je dat we dus moeten leren om niet gestoord te worden door de gehele mind als we leren mediteren op AUM? De mind wordt actief als we op AUM mediteren, als we onze aandacht op AUM richten! Door ongestoord te blijven terwijl de mind in zijn eigen snelheid beweegt, ontkleuren we de gehechtheid naar de mind zelf, zodat we er uiteindelijk voorbij kunnen.

Hoe? Er is nog een ander aspect van de mantra AUM. Namelijk de stilte achter AUM! Deze stilte ligt voorbij de mind. Dus tijdens het richten van de aandacht op AUM, toestaan dat het “object” naar voren komen, zal de mind zichzelf onthullen, in zijn eigen snelheid gaan bewegen en de stilte zal zichzelf onthullen. Want niets in de mind is wie we zijn. Als we dus leren om ongestoord te blijven als de mind in zijn eigen snelheid beweegt en toestaan dat de aandacht de mantra naar en in het stille aspect van AUM volgt, gaan we voorbij de beweging van de mind. Op deze manier zal AUM ons naar de Stilte leiden, voorbij de mind. In de tussentijd leren we geleidelijk aan een Getuige te zijn van de bewegingen van de mind door “niets te doen” met de beweging. We blijven ongestoord, worden nergens door beïnvloed en raken nergens bij betrokken. Is dat niet geweldig!
 
Het 8-voudig pad van de Yoga Sutras is dus een groot gedeelte binnenin de acht Stappen-practice die Swami Rama ons heeft aangereikt omdat het het proces van samyama gebruikt. Je gebruikt het proces van samyama om je aandacht te richten. Als het sterker wordt en aanhoudt, verandert het van concentratie naar meditatie en dan naar samadhi. Je past dit op steeds subtielere niveaus toe van je zijn; van lichaam naar adem en dan naar de mind zelf. Maar uiteindelijk mag zelfs het proces van samyama worden losgelaten, omdat meditatie op de stroom van gedachten je naar de houding van getuigen brengt. In deze houding kun je contempleren op datgene dat aan het getuigen is en je eraan overgeven. Dit zal leiden tot het inzicht (realisatie) “Je bent Dat” (tat tvam asi), je bent Dat Pure Bewustzijn. Dit wordt zelf-realisatie genoemd. Je bent Brahman. Je bent Tripursundari…

AUM…